Psychologia
Psychologia to nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowaniami człowieka. Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem. Psychologia jako nauka dotyczy ludzi, ale mówi się również o psychologii zwierząt.
Termin psychologia pochodzi z języka greckiego i dosłownie oznacza „naukę o duszy”. Nazwa ta jednak nie była znana ani używana przez starożytnych greków. Nazwa „psychologia” została utworzona dopiero w XVI wieku.
Psychika interesowała ludzi we wszystkich kulturach, ale systematyczne gromadzenie wiedzy empirycznej na ten temat rozpoczyna się dopiero w XIX wieku. Wcześniej psychologia była traktowana jako dziedzina filozofii.
Nauki, z których czerpie psychologia, to głównie socjologia, antropologia, filozofia i biologia, dzięki wypracowaniu własnych metod eksperymentalnych psychologia jest nauką samodzielną. Psychologia bywa jednak zaliczana do nauk społecznych, a także humanistycznych. Bywa także zaliczana do nauk behawioralnych razem z socjologią, etologią, biologią behawioralną, antropologią kulturową, kryminologią, niektórymi działami medycyny (psychiatrią, medycyną behawioralną).
Nazwa „psychologia” nie od razu się przyjęła: przez cały XVII wiek stosowano nazwę „pneumatologia” . Do rozpowszechnienia nazwy „psychologia” przyczynił się dopiero niemiecki filozof Christian Wolff.
Psychologia akademicka zajmuje się m.in.:
procesami poznawczymi – postrzeganiem, myśleniem, wyobrażaniem, pamięcią (psychologia poznawcza);
nabywaniem mowy i powiązaniem jej z pozostałymi procesami psychicznymi (psycholingwistyka);
rozwojem i zmianami mechanizmów psychicznych (psychologia rozwoju człowieka);
emocjami, procesami motywacji, stałymi cechami psychicznymi (psychologia osobowości i psychologia pozytywna);
postrzeganiem osób i psychicznymi aspektami interakcji między ludźmi (psychologia społeczna) oraz komunikacją między nimi (negocjacje, mediacje);
związkiem procesów psychicznych i funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego (neuropsychologia), fizjologicznym podłożem procesów psychicznych (psychofizjologia),
ewolucyjnymi aspektami mechanizmów psychicznych (psychologia ewolucyjna);
psychologicznymi aspektami religii, twórczości naukowej i artystycznej oraz innych obszarów funkcjonowania człowieka;
zaburzeniami osobowości (patopsychologia).
Psychologia stosowana zajmuje się zastosowaniem wiedzy psychologicznej w:
zaburzeniach procesów psychicznych (psychopatologia), ich diagnozowaniu i leczeniu (psychologia kliniczna) – pokrewną dziedziną medycyny jest psychiatria,
diagnozie i rehabilitacji osób z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego (neuropsychologia),
korygowaniu zaburzeń relacji społecznych w związkach partnerskich i rodzinie (psychoterapia, psychologia małżeństwa i rodziny),
psychicznych uwarunkowaniach chorób somatycznych, promocji zdrowia i działań praktycznych na terenie medycyny (psychologia zdrowia),
wymiarze sprawiedliwości (psychologia sądowa),
problemach szkolno-wychowawczych, funkcjonowaniu instytucji szkolnych i wychowawczych (psychologia wychowawcza),
organizacjach (psychologia organizacji) i przedsiębiorstwach (psychologia pracy),
zachowaniach ekonomicznych ludzi (psychologia ekonomiczna),
w wojsku, sporcie, wyznaniach i w wielu innych obszarach.
Dziedzina psychologii na pograniczu statystyki zajmująca się konstrukcją testów psychologicznych to psychometria. Obecnie coraz lepsze rezultaty daje łączenie psychologii z neurobiologią.